Linti and Dologdog - Lightning and Thunder gods

Linti at Dologdog

 

Linti and Dologdog are ligthing elementals lesser divities in Bicolano mythology. Linti is the embodiment of lighting and Dologdog is the embodiment of Thunder. Emyssary and enforcer of the deity Gugurang.

Linti is the god of lightining in Bicolano mythology, the embodiment of lightning, is described as a handsome young man who weilds a thousand silver spears (methor for lightning) 

Dalogdog  or Dologdog is the god of thunder in Bicolano mythology portrayed as riding a storm cloud with fierce and aggressive facial expressions, Dologdog is the embodiment of thunder and the brother of Linti.

The Divine Enforcers: Linti and Dologdog in the Battle Against Asuang

In Bicolano mythology, the lesser gods Linti and Dologdog emerge as formidable entities responsible for commanding lightning and thunder, respectively. These divine brothers serve Gugurang, the benevolent god residing in Mount Mayon, and play a pivotal role in the epic tale of Asuang's audacious attempt to steal fire, resulting in a cosmic clash that altered the landscape and balance of power.

Linti versus Apolaki

The mountain monster terrorized Ibalong, they asked Gugurang for his help and he sent his enforcer Linti. Linti soared above the moutain in search for the mountain monster and saw the golden shinning mountain monster Apolaki is one of the mythical monsters in Ibalong. One of the strongest mountain beast in Ibalong. The golden mountain monster. It stands in two feet and shaped like a man but has a diadem of gold that shines bright like the sun. It is said that the Apolaki is the fierce monster of the forest that is immune to fire. The warriors of Ibalong tired to burn the forest down but  it had no effect on the Apolaki. The Apolaki was so strong that even the lightning god linti was defeated. With the combine effort of Linti and Dalogdog they defeated the moutain monster and sealed it insde the moutain.

Linti - The Handsome Arbiter of Lightning:

Linti - diwata ng kidlat

Linti

Linti, the embodiment of lightning, is described as a handsome young man with the power to command the dazzling force of lightning. As a loyal vassal of Gugurang, Linti is tasked with enforcing divine justice and punishing evildoers. His radiant appearance conceals the potent force he wields, making him an essential instrument of Gugurang's will.

Dologdog - The Fierce Guardian of Thunder:

Dologdog - diwata ng ulap at kulog

Stout standing atop a cloud with fierce and aggressive facial expressions, Dologdog is the embodiment of thunder and the brother of Linti. Like his sibling, Dologdog serves as a vassal of Gugurang, reinforcing the divine order. Together, Linti and Dologdog form a formidable duo, executing Gugurang's commands and defending against any threat to the cosmic balance.

LINTI, DALOGDOG AND ASUANG

The tale begins with the harmonious existence of Gugurang and Asuang, residing in separate mountains and maintaining a delicate balance between good and evil. However, Asuang's envy and ambition drive him to seek equality with Gugurang by attempting to acquire the sacred fire that symbolizes Gugurang's supremacy.

Linti and Dologdog are dispatched by Gugurang to confront Mount Malinao, Asuang's abode, as part of a divine intervention. Their mission is to thwart Asuang's machinations and protect the sacred fire from falling into the hands of the malevolent deity. The clash of forces unfolds in a spectacular display of lightning and thunder, illustrating the divine wrath against Asuang's insidious intentions.

The Audacious Heist and Divine Retribution:

Despite the precautions taken by Gugurang to guard the sacred fire, Asuang employs cunning tactics to overcome the divine protectors. Through bribery and deception, Asuang manages to steal the fire, setting off a catastrophic chain of events that threatens to engulf the world in chaos.

The ensuing pursuit between Gugurang and Asuang sees the intervention of Linti and Dologdog, as they unleash their formidable powers to aid Gugurang in reclaiming the stolen fire. The divine brothers play a crucial role in the ultimate confrontation, ensuring that Asuang's attempt to plunge the world into darkness is thwarted.

LINTI AND DALOGDOG AGAINTS THE APOLAKI

The mountain monster wreaked havoc in Ibalong, prompting them to seek assistance from Gugurang. In response, Gugurang sent Linti, the god of lightning, as his enforcer. Linti flew above the mountain to locate the monster and discovered the golden, shining Apolaki, one of Ibalong's mythical creatures and one of the mightiest mountain beasts.

Apolaki, with its golden appearance, stood on two feet and resembled a man, adorned with a radiant gold diadem that gleamed like the sun. Known as a formidable forest monster, Apolaki was said to be immune to fire. Despite the warriors' attempts to burn the forest down, Apolaki remained unaffected. The creature's strength even proved challenging for the lightning god Linti.

In a collaborative effort between Linti and Dalogdog, they successfully defeated the mountain monster and sealed it inside the mountain, putting an end to its reign of terror in Ibalong.

Divine Justice and the Transformative Consequences:

In a display of divine justice, Gugurang not only reclaims the stolen fire but also punishes the guards who succumbed to Asuang's temptations. As a final act of retribution, Gugurang commands Linti and Dologdog to strike Mount Malinao with thunder and lightning, cleaving the mountain in half.

The aftermath reveals a transformed landscape, with Mount Malinao reduced to half its original size. The people, initially believing Asuang to be vanquished, soon realize that his influence continues to wreak havoc among them. However, the enterprising few manage to retain embers from the conflagration, symbolizing the enduring spark of hope amidst the divine conflict.

Linti

Dologdog

The myth of Linti and Dologdog in the battle against Asuang stands as a testament to the intricate interplay of divine forces, morality, and cosmic justice in Bicolano mythology. These lesser gods, embodiments of lightning and thunder, become indispensable instruments in Gugurang's quest to maintain order and thwart the ambitions of the malevolent Asuang. As the landscape is reshaped and the people grapple with the consequences, the enduring legacy of this myth reflects the timeless struggle between good and evil, and the role of divine enforcers in preserving the delicate balance of the cosmos.

Magindang patron god of fishermen and god of the sea

 

MAGINDANG

Magindang: The Bicolano God of the Sea, Water and Protector of Fisherfolk.

In Bicolano mythology, Magindang revered as the powerful god of the sea and the sovereign ruler of all its creatures. This essay delves into the captivating narrative surrounding Magindang, exploring his divine attributes, depictions, and the profound connection he shares with the people whose lives are intertwined with the vastness of the ocean.

The Patron deity of Fishermen and God of the Sea:

Magindang's preeminence lies in his dominion over the ocean, earning him the title "God of the Sea" among the Bicolanos. As a deity of great influence, he holds sway over the myriad creatures that inhabit the depths, commanding their respect and allegiance. This affiliation establishes Magindang as a pivotal figure in Bicolano folklore, particularly in the lives of fishermen and sea voyagers who depend on the sea for their livelihoods.

Iconic Depictions:

In artistic renditions and tales, Magindang is commonly portrayed as a robust male figure, exuding strength and authority befitting his divine status. His physique is often depicted as muscular, complemented by wavy hair and a distinguished beard. Some narratives embellish Magindang's divine appearance by adorning him with precious pearls, emphasizing his connection to the treasures hidden beneath the ocean waves. Elaborate tattoos, crafted from sea urchin pins, further embellish his body, symbolizing his close ties to the sea's enchanting and sometimes perilous nature.

Veneration Among Fishermen and Sea Voyagers:

Magindang holds a special place in the hearts of Bicolano fishermen and sea voyagers. They turn to him, offering prayers and invoking his name, seeking bountiful catches and safe passage through the unpredictable waters. The sea, with all its mysteries and challenges, becomes a realm where Magindang's influence is keenly felt, fostering a symbiotic relationship between the god and those who navigate the waves in pursuit of their livelihoods.

Bestower of Blessings:

Magindang's benevolence is evident in the belief that he generously bestows abundant catches to those who invoke his name. Fishermen embark on their journeys with a sense of reassurance, trusting in Magindang's protective gaze to guide them safely through the unpredictable currents of the sea. The god's role as a provider and guardian adds a layer of spirituality to the lives of those whose destinies are intertwined with the ocean's ebb and flow.

MAGINDANG

Magindang, the Bicolano God of the Sea, emerges from the depths of mythology as a potent and revered deity. His dominion over the ocean and its creatures, coupled with his role as a provider and protector, cements his significance in the lives of Bicolano fishermen and sea voyagers. The narratives surrounding Magindang not only celebrate the mystical allure of the sea but also embody the enduring connection between divinity and the everyday lives of those who navigate the waters with faith in the benevolent power of the God of the Sea.

Onos: The Tempestuous Deity of Ibalong

 

ONOS

In the mystical realm of  Bicol, the settlers held both reverence and trepidation for Onos, the formidable god who wielded the power of storms and deluge. Standing tall and muscular, Onos possessed a unique temperament that melded the ill-temperedness of a deity with the childlike innocence of someone much younger, creating an enigmatic aura around him. In the oral traditions of Bicolano mythology, Onos emerged as a guardian and, at times, a harbinger of devastating forces, marking his presence with tales of awe and fear.

Onos' dominion over the winds and his ability to unleash torrents of rain and floods were central to the myths that portrayed him as a protector of Ibalong against foreign intruders. The settlers believed that Onos watched from the celestial heights, ever-vigilant for the approach of Visayan raiding ships. However, his impulsive nature occasionally led to outbursts that wreaked havoc upon the colonies and minor kingdoms scattered across the picturesque Bicol Peninsula.

One of the most captivating aspects of Onos' narrative involves his ill-fated love affair with a mortal maiden named Takay. The god of the moon, Bulan, warned Onos of the complexities of divine-mortal love, predicting it would bring only pain and suffering. Ignoring these warnings, Onos descended from the heavens, revealing his affections for Takay. However, Takay's heart belonged to another, Kanaway, which sent Onos into a fit of rage. The ensuing events saw Kanaway turned to stone and Mt. Asog sinking into Lake Buhi, marking the earth with the consequences of divine emotions.

The repercussions of Onos' fury were further felt as he unleashed storms and freed the great flood upon Ibalong. The celestial gods, Haliya and Bulan, intervened, dispatching their wind people to quell Onos' wrath. Unfortunately, the destructive force proved insurmountable, resulting in the ruin of colonies and the tragic drowning of countless beings. In a moment of mercy, Bulan transformed the mortal Takay into a lovely flower, a poignant symbol of the delicate balance between love and divine retribution.

Onos' narrative intertwines with the plight of Rabot, a powerful monster residing in Ibalong. As Handiog purged the land of monsters, Rabot fell victim to Onos' wrath. Handiog, initially charmed by Oryol, a demigoddess, and partner to Rabot, struggled with the moral quandary of monsters and gods coexisting. The divine couple bestowed knowledge upon the people, including the arts of cultivation, sailing, pottery, and writing, transforming Ibalong into a thriving community.

However, Rabot, once a guardian, faced tragedy when Onos, in a fit of rage, caused a great flood that claimed Rabot's biological mother. Consumed by grief and anger, Rabot transformed from a protector into a force of vengeance, highlighting the intricate interplay between the divine and the mortal realms.

The tale of Onos unfolds as a narrative tapestry, woven with threads of love, rage, and divine intervention. His dual role as both protector and destroyer mirrors the unpredictable nature of the elements he controlled, leaving an indelible mark on the folklore and collective memory of the people of Ibalong.

REMINDER

The orally transmitted mythology of the Philippines is intended for sharing and understanding, not for appropriation, commercial exploitation, or the promotion of foreigners and foreign products. It is a dynamic narrative tradition that evolves over time, distinct from the standardized mythologies found in Western and European cultures. Unlike these established mythologies, the Philippine government has not mandated standardized versions of stories and legends.

Orally transmitted stories undergo variations and evolve over time, resulting in numerous different versions. There are many different version told by Filipinos,and retold by Filipinos.

Mga diyos at diyosa, mga maalamat na bayani at hamilaw ng Bicolandia

 

An Rehiyon Bikol (Ingles: Bicol Region o Region V) sarô sa mga rehiyon na administratibo kan Republika kan Filipinas, na pig-aapod man na Rehiyon V. Inaapod man ining Bicolandia o Kabikolan. An Bicol igwang anom na probinsya, apat sa may kadagaan kan Bicol Peninsula (sa sur-subangan na parte kan isla nin Luzon) – Albay, Camarines Norte, Camarines Sur, asin Sorsogon – asin duwang probinsya sa mga isla kan Catanduanes asin Masbate.

An sentro nin rehiyon iyo an syudad nin Legazpi asin igwang sarong Independent Component City, an banal na syudad nin Naga. An rehiyon sarong lugar na marayom kan Lamon Bay sa norte, Dagat Filipinas sa sirangan, asin Sibuyan Sea saka Ragay Gulf sa nakalat sa katundan. An mga probinsyang nasa norteng parte, Camarines Norte asin Camarines Sur, pigkokontrol sa kan kanan kan provincia nin Quezon.

Hitik sa yamang lupa at sagana ang Bicol, mas higit na hitik ang Bicol pagdating sa mga Alamat, kwentong bayan at Epiko.

Ang lumang Ibalong o ang Bagong Bicolandia ay tahanan ng maraming alamat, kwento at kamanghamanghang nilalang. Mula sa mga sinaunang diyos ng mula sa kamurayan hangang sa mga halimaw ng kalupaan at mga aswang at demonyo galing sa Gagambang. Mayaman at buhay ang mitolohiya ng mga Oragon maging sa kasalukuyang panahon. Napanatili ng mga taga Bicol ang kanilang mga Alamat at kwento sa pamamagitan ng pag sasalin salin at pagkukwento ng mga ito.

Ang mga Sinaunang diyos o diwata sa mitolohiya ng Bicol. Mga nilalang ng Kamurayan at kabaitan.

GUGURANG

Gugurang

Gugurang - Si Gugurang ang kataastaasang diwata o dios sa mitolohiya ng mga Bicolano. Siya ay ang tinitingala at patnubay ng mga mabubuti. Makapangyarihan ngunit patas at mabait. Sa mga kwento siya ay isinasalarawan bilang lalaking matipuno at mauban o puro pilak o puti ang mahabang buhol. Gamit ang apoy at kidlat mula sa himpapawid pinaparusahan niya ang mga maharot o masasama.  May kasabihang "si Gugurang Masuripot" o ang dios ay patas sa lahat

Gugurang

Papular na kwento ukol kay Poong Gugurang ay ang pakikipagtagisan niya laban sa kapatid na si Asuang na panginoon ng lagim at dilim. Ayon sa kwento tinangkang agawin at nakawin ni Asuang ang alab ni Gugurang na nakatago sa loob ng Bulkang Mayon. Binabantayang ng mga Katambay (mga lalaking anghel) ang alab ngunit nagawang linlangin ni Asuang ang mga ito. Naghasik si Asuang ng lagim gamit ang apoy at lahar mula sa bulkan. Nagalit si Gugrang at inutusan niya ang kanyang mga alagad na si Linti at Dologdog upang bawiin ang alab mula kay Asuang. Sa huli nag tuos ang magkapatid at nagwagi ang kabutihan.

Gugurang

Ayon din sa mga kwento bumababa mula sa kamurayan si Gugurang, nag aanyong binatang mauba (parang gurang) ang gumagala at naglalakad lakad malapit sa paanan ng Bulakang Mayon o di kaya ay sa gubat. Isang kilalang kwentong Bayan sa Bikol ang pagtatagpo ng landas ni Gugurang at ang Yasaw. Ang Yasaw ay isang uri ng itim nilalang na tila bata mapaglaro at makulit  ngunit hindi masama, nilalang ng gabi. Isang gabi naglalakad sa kagubatan ang nagkatawang lupang si Gugurang. Sinusundan at kinukulit ito ng Yasaw. Si Gugurang ay nagulat ng biglang lumitaw ng Yasaw sa harap nito inakalang isang halimaw o Aswang ang yasaw. Gamit ang apoy mula sa palad nasunog ang yasaw.

Gugurang

Ang ibang kwento tungkol kay Gugurang ay ang pakikipagtagisan ng lakas laban sa masamang diyos na si Kan-laon. Mula sa kabilang ibayo ng dagat nagpapadala ng mga halimaw at balang at bolang apoy si Kan-laon. Minsan ay Inuutusan ni Gugurang ang kanyang mga alagad na si Linti at Dologdog upang sagupain ang mga halimaw at balang. Minsan si Gugurang na minsmo ang dumadayao (bumababa sa lupa) upang puksain ang mga balaw at halimaw at upang apulain ang mga apoy na dulot ni Kan-laon

Gugurang

Sa mitolohiyang Bicol si Gugurang din ang muling nagbigay buhay sa mga sinaunang diyos ng Buwan at Araw na sina Adlao at Bulan. Mula sa kawalan ay hinugot ng dakilang Gugurang ang mga ito at inilagay muli sa kamurayan.

TUBIGAN

Tubigan

Si Tubigan ay ang sinaunang diyos ng katubigan at karagatan na kumakatawan sa malawak na kalawakan o ang langit kapaka gabi.

Tubigan

Si Tubigan ang sinaunang diyos ng walang hangang dagat espiritual at ng dagat ng mundo. Naniniwala ang mga Bikolano na ang kalawakan ay ang dagat ng kaitaasan. Pinagmulan ng buhay, Si Tubigan ang naghahari sa dagat ng kalawakan at kaintaasan. Samantalang si Languiton ang naghahari sa kalangitan at bughaw na himpapawirin. Ang lahat ng mga halimaw na lumalangoy ay si tubigan ang panginoon.

Sa mga kwentong bayan si Tubigan ay nahihimbing sa ilalim ng karagatan binabantayan ng mga magagandang sirena at magindara.

DAGAT

Dagat. Si Dagat ay ang diyosa ng karagatan at katubigan. Ina ng mga makapangyarihang diwata na sina Daga, Adlao, Bulan at Bitoon.

Kabiyak ng dibdib ni Paros ang diyos ng kalangitan at hangin. Si Dagat ang kumakatawan sa mga karagatan ng daig-dig at katubigan

LANGUTION

Languiton

Si Langit o Langiton ang Sinaunang diyos ng langit sa mitolohiyang Bicolano

Si Languiton ang kataastaasang diwata o diyos ng kalangitan. Kumakatawan sa malawak na walang ulap bughaw na langit, na nagsisimbulo sa kabutihang budhi, kalisnisan ng puso, katotohanan at katatagan. Siya rin ang panginoon ng lahat ng nilalang na lumilipad at maypakpak na nilalang at halimaw dito sa lupa at maging sa espirtual na kalangitan. Si Lanquiton Kinakatukan ng mga halimaw. 

Languiton

Kinalaban siya ng tatlong mataas na diwata o diyos  na sina Daga,Adlao at Bulan. Sakanilang sagupaan natalo ang tatlong mataas na diyos. At si Languiton ay nanatiling pinaka makapangyarihan.

languiton

PAROS

Paros - Si Paros sa mitolohiya ng mga Bikolano ay ang sinaunang diyos ng hangin at himpapawid. Gamit ang hanging habagat at amihan binigyang buhay ng mga hayop at halaman. Nililinis niya ang kapaligiran. Siya ang kabiyak ni Dagat. 

ASUANG

Asuang, Si Asuang sa mitholohiyang Bicolano ay ang mataas na diwata o dios ng kasamaan, dilim at lagim. Siya ang makapangyarihang kapatid ni Gugurang. Pinaniniwalaang si Asuang ay nakapiit at nakagapos na nahihibing sa loob ng  bulkang Malinao. Ayon sa alamat ng Bikol siya rin ang pinuno at diyos ng mga sinaunang Aswang at lahat ng nilalang ng dilim at kasamaan. Mula kay Aswang nagmula ang lipi ng mga Aswang. Ang ibang aswang ay pinakawalan ni Asuang mula sa Gagamban o kailalimang mundo. Ang iba naman ay karaniwang tao na biniyayaan ng diyos ng lagim ng pambihirang liksi, lakas at kapangyarihang magpalit anyo, gamit ang mga itim na mutya o bato na nagiging itim sa sisiw o ibon. Kapag insinubo ng karaniwang tao ang mutyang itim, ito ay nagiging aswang.

Kilalang kwento ukol kay Asuang ay ang tangka nitong pag nakaw sa alab ng Ibalong. Ang apoy ni Gugurang na may kakayanang utusan ang mga bulkan at magpakawala ng mga galang apoy. Ayon sa kwento nagtungo sa bulkang Mayon si Aswang at tinalo ang mga bantay nito na Katambay (sa ibang kwneto nilinlang niya ang mga ito) gamit ang alab ng Ibalong ay naghasik ng kaguhluhan si Asuang.

Kinalaban siya ni Linti gamit ang kidlat ang ribong kilat, kasama ng kapatid nito na sakay ng ulap na si Dologdog gamit ang kulog at hanging habagat. 

Isang kwentong bayan na nagpapaliwanag kung bakit malakas ang mga Aswang at nilalang ng dilim kapag kabilugan ng buwan. Ayon sa kwento bumababa mula kamurayan ang diyos ng Buwan na si Bulan kasama ng mga babaeng espiritu ng ulap at hangin upang lumangoy at magtampisaw sa tubig ng danaw ng bato. Naisip ni Aswang na utusan ang mga Magindara at Aswang upang dukutin at salantain ang dios ng buwan ngunit ng dumating sa kinaroroonan ng dios ng buwan ang mga mabagis na magindara, halimaw at aswang. Sila ay nabighani at natulala at pansamantalang bumait at umamo. Nabighani sila sa kabaitan at nagliliwanag na wangis ng dios ng buwan. Galit na galit si Asuang at nagpasyang siya na mismo ang dudukot sa diyos ng buwan. Nang makarating ito sa danaw o lawa nakita niyang nakikipaglaro at nagtatampisaw kasama ng mga magindara at buwaya at ibang nilalang ng dilim si Bulan. Nagbago ang isip ni Asuang at kinaibaigan si Bulan. Simula nito naging magkaibigan si Bulan at Asuang. Ito rin ang dahilan kung bakit masmalaks ang mga Aswang at halimaw kapagka malimanag ang at bilog ang buwan.

Kwento ukol kay Asuang ay ang pakikipagsabwatan nito kina Naginded, Arapayan at Magkaburak. Mga demonyong dayo mula sa kabilang panig ng karagatan. Ayon sa kwento tinawag ni Asuang mga tatlong magkakapatid upang maghasik ng lagim sa Ibalong. Tatlong mandirigmang batukan (pintado) na lumusob sa mga barangay. Ang tatlong magkakapatid ay sabay sabay kung magsalita at tila iisang tinig lamang. Ang sumpait ang dilim at nalapatan ng liwanag ng buwan ay lumabas ang tunay na anyo ng mga ito bilang isang demonyong may tatlong ulo.

Si Asuang din ang dahilan sa maraming kaguluhan sa Ibalong, gaya nalamang ng pagsalakay ng Rabot. Ang Rabot ay pambihirang halimaw, kalahating tao, kalahating halimaw na may pakpak na napakalaki. Napakalakas ng sigaw ng Rabot na tumitilapon ang mga tao at mandirigmang lumalaban rito. Gamit ang mga mata nito ay nagiging bato ang mga tao at hayop. Nilinlang ni Asuang ang Rabot at sinabing ang mga tao ng Ibalong ang dahilan kung bakit pumanay ang ina nito (na tao) nagalit ang Rabot at naghasik ng lagim at kaguluhan.

OKOT

Okot

Okot

Si Okot ang espiritu o diyos ng kagubatan at pangangaso. Matangkad, matipuno at malakas. Gabay ng mga mangangaso at mangangahoy. Sumisipol at humihuni ng gaya ng ibon upang gabayan ang mga tao. Ayon sa kwento siya ay mayroong mahiwang sinturon na gawa sa baging na nagiging purong ginto. Ang mahiwagang sinturon na ito ay sisidlan ng mga butong mahiwaga. Ang mga butong ito ay maykakayanang magpagaling ng mga malubhang sakit, karamdaman at sugat. Pinaniniwalaan ding mula sa sinturon ni Okot nagmula ang mga sinaunang siling labuyo n kilala sa Bikol.

okot

Nang dumating ang mga mananakop na Kastila sa Ibalong at nalaman nila ang pag samba ng mga ''vagamundo'' sa mga diyos at diwata, Ang matinpuno at matayog na si Okot ay ginawang katatawanan ng mga kastila. Sinabi ng mga kastila na si Okot ay pandak, at isang duwende. Iniba ng mga kastila ang pananaw ng mga tao kay Okot.

BULAN

Si Bulan ang diyos ng Buwan ayon mitholohiya Ibalong,Si Bulan ang sinaunang diwata ng buwan  siya ang Sinaunang diyos ng Buwan na hinalilinan at ipinagtatangol ni Haliya 

Ang Bulan at ang Adlao at pinagbubunyi at kinaririktan ng mga sinaunang tao ng Ibalong. Gaya ni Adlao Muling nagbalik mula sa kawalan patungo sa kamaurayan si Bulan. Inilagay ni Poong Gugurang si Bulan sa kalangitan. Mula sa lupa hindi mapantayan sa kalangitan ang liwanag ni Bulan ay matatanaw.

Sa mga kwento at alamat si Bulan ay maykatawang yari sa bronse o tanso ngunit kapag siya ay bumababa sa lupa o nagaanyong tao ito ay sa wangis ng Magandang Binata.

Sinasabing Walang kapintasan ang kanyang maamong mukha. Isang magandang binata ang anyo ni Bulan. Makinis at tila sutla at napakaputi ng kanyang balat. Ang kanyang mahabang buhok at mata ay sing itim ng hating gabi.

Nilagay ni Gugurang sa kaitaasan si Bulan, Ngunit malungkot ang nagiisa. Mula sa kanyang liwanag nilalang niya ang isang napakagandang diwata, magkahalintulad ang kanilang kinang. Magadang diwata na si Haliya. Ngunit magkasalungat ang kanilang gawi at ugali. Si Bulan ay mayumi, pala ngiti, malambing at mapaglaro samantalang walang kibo at hindi nagpapakita ng damdamin si Haliya.

Sinasabing napaka amo at napaka dalisay ng wangis ni Bulan, sa kanyang pag baba sa lupa mula sa langit ang kanyang kinam ay di mapantayan. Nang makita ng mga halimaw at aswang ang kanyang wangis ay pansamantala silang naging maamo. Nang makita ng mga ibon at lumilipad na nilalang ang kanyang mukha ay nagsilaglagan sila, ang mga isda ay pansamantalang nalimutang lumangoy. Maging ang mg mababangis na aswang ng dagat na magindara ay napaamo ni Bulan. 

Ang mga lumang taong lipod ay ang mga ispiru ng hangin at ulap, sila ang mga mababang diwata na siyang naglilingkod sa mga dayao bago sila naging mga di nakikitang masasamang nilalang ng dilim. Nais ng mga tawong lipod matuklasan kung ano ba ang mayroon sa lupa. Sakanilang pagtataka at paguusisa ay di sinasadyang marinig ni Haliya ang mga ito. Kimubinsi ng mga taong lipod na bumama sa lupa si Haliya, si Haliya naman ay pinilit si Bulan na sumama pababa sa lupa. Noong una ay ayaw pa ni Bulan bumaba sa, ngunit sa pag pupumilit ng kapid ay pumayag na rin ito. 

Mula sa kaintaasan ng kamurayan ay dahang dahang bumaba si Haliya at Bulan, kasunod ng mga tawong lipod. walang kupas ang kinang ng dalawa, ang pag baba ni Haliya at Bulan ay isang kagilagilalas na pangyayari. Sa kanilang kagandahan ay napatingil sa pag lipad ang mga ibon at mga lumilipad na nilalang. Pagtapak sa lupa ni Haliya at Bulan ang mga halimaw ng lupa ay pansamantalang naging maamo.Dahil sa kanilang taglay na kagandahan ang mga mababangis na aswang dagat na magindara ay naging maamo. Sa labis labis na kagandahan at busilak na liwanag na kanilang taglay pansamantalang nalimutan ng mga isda na lumangoy. Nagtampisaw sa lawa ng Bato si Haliya at Bulan. Ang mga halaman ay nag bulungan at nahiya. Tinanong ni Haliya ang mga ito. Sumagot ang mga halaman na hindi sila karapat dapat kausapin ng mga Buwan dahil sila ay mga halamang tubig lamang. Naantig si Haliya at Bulan sa mga kataga ng halaman. Bilang gantimpala sa kababaang loob pjnagkalooban nila ng kagandahan ng mga ito. Ang mga halaman ay naging bulaklak ng sawa (lotus)at bulaklak ng takay.(water hyacinth). Ang mga bulaklak na ito ay kumakatawan sa kababaang loob kanilisan ng kalooban ng puso. Makikitang kahit sa pinakamaputik na lugar ay namumukadkad ng nakaangat ng walang bahid ang mga ito. Ang tangkay naman ay nanatiling nakababad sa putik, simbulo na kailan man ay hindi mag mamataas.

Ang bulaklak ng sawa at ng takay ay kumakatawan sa pagiging mabait, mapagkumbaba at pagiging palakaibigan ng mga Bikolano. Ang putik at yurak na tinutubaan ng mga ito ay ang pasakit at paghihirap sa buhay na hindi maiiwasan, ang mamumukadkad ng mga bulaklak ay kumakatawan sa kalinisan ng budhi at pagiging masikap ng mga Bikolano. Ang tangkay na nakalubog sa putik ay gaya ng mga paang nakatapak sa lupa, ang magiging mabait at mapagkumbaba.

HALIYA

HALIYA

Si Haliya ang Diyosa o diwata ng liwanag ng buwan, o diwata ng buwan sa lupain  Ibalong.  Mandirigma, Matapang at malakas ang loob, walang kapintasan ang kanyang maamo at magandang mukha na kanyang intinatago sa likod ng maskarang gawa sa ginto. Bilang diwata ng Buwan at kumakatawan sa liwanag ng buwan siya ang tagapagtangol ng sinaunang diyos ng buwan na si Bulan. Kilalang kilala si Haliya bilang ang kalaban ng Bakunawa

HALIYA

Pinaniniwalaang si Haliya ay anak ni Bulan, sa ibang bersyon ng kwento siya ay kapatid, kapid (kambal) ni Bulan. Malungkot at nangungulila sa pag iiisa sa kalangitan at kamurayan si Bulan. Sa kanayang pighati ay binunot niya mula sa kanyang katawan at nilalang nya ito upang maging kasama. Mula kay Bulan umusbong ang napakagadang si Haliya. Si Haliya gaya ni Bulan ay napakagandang diwata, mala sulta ang balat sa kaputian, ang kanilang mata at mahahabang buhok ay sing itim ng hating gabi. Tinatago niya ang kanyang kinam at kagandahan sa likod ng ginintuang takip sa mukha (likha mula sinag ng araw at ginto) o maskarang gawa sa ginto

Si Haliya at matapang, matatag at mabagis kung minsan, kabaliktaran ng kanyang kapid na maamo, pala laro at may kahinhinan. Isang halimbawa ay ang kwento kung saan nakita ng mga Dayao ang halimaw na Rabot, nais agad puksain ni Haliya ang halimaw gamit ang kanyang kampilan ngunit siya ay pinigilan ni Bulan. Si Haliya at si Bulan ang pinaka ma-dayao o pinakamaganda sa kalangitan, dalisay na nagliliwanag sa madilim na kalangitan. Sa kanilang angking rikit ay nabibighani ang mga ibang diwata, halimaw at mga sirena.

HALIYA

Marami at iba iba ang kwento tungkol kay Haliya. Pagpasalinsalin ang kwento ni Haliya, Bulan at ng Bakunawa mula lumang paanhon hangang sa kasalukyan.

HALIYA

Maraming ibat ibang  kwento tungkot sa Bakunawa, laganap sa buong kapuluan. Sa Ibalong ,Ang bakunawa ay isang sinaunang diwata, isang diyos sa kailaliman. Gaya ng ibang nilalang nabighani ang si Bakunawa sa taglay na ningning ng mga dayao. Laging pinagmamasdan, laging tinitingala at laging umaasa si Bakunawa na mapansin manlang siya ni Bulan. Siang gabi bumaba mula sa kalangitan si Bulan at si Haliya. Masayang nag tampisaw at lumangoy kasama ng mga Magindara o sirena. Napagtanto ni Bakunawa na ito na ang tamang panahon upang lumapit at magtapat sa Bulan na kanyang laging tinitingala at tinatanaw. Nanglumapit si Bakunawa ay hindi siya napansin ni Bulan, pagkat ito ay masayang lumalangoy at nakikipaglaro sa mga sirena at iba pang nilalang. Napuno ng pag iimbot at galit si Bakunawa, ang tamis ng kanyang pagsinta ay napalitan ng pait at hapdi. Pinangako niya na mapapasakanya si Bulan. Nagpalit anyo ang diwata ng kailaliman, siya ay naging malaking nilalang na may kaliskis, isang dambuhalang halimaw na ang bibig ay sing-laki ng lawa. Mula sa kaibuturan ng dagat ay umabon ang Bakunawa upang lamunin si Bulan. Napansin ni Haliya ang paparating na panganip. Kanyang sinuot ang kanyang gayak pandigma, kinuha ang kampilang yari sa liwanag ng mga bituoon, at ang maskarang ginto. Kinalaban ni Haliya ang dambuhalang Bakunawa upang iligtas ang kanyang kapid. Nakita ni Gugurang (ang pinaka makapangyarihang diyos) ang mga naganap. Pinarusahan niyang manatiling anyong dambuhalang halimaw si Bakunawa. Simula noon ay katungali na ni Haliya ang Bakunawa.

The Tragedy and Redemption of Oratíhon: Demigod of Fire and the Birth of Tiwi's Hotsprings

 In the ancient days of Ibalong, a land slowly flourishing with its populace, a tale unfolds about Oratíhon, the demigod of the sun, fire, and warmth. He was a striking figure, described as handsome and muscular, with golden brown skin, and he rode a majestic golden boat. Born as the son of Adlaw, the Sun deity, Oratíhon's existence became entwined with a tragic event that left a lasting mark on the land.

The story begins when the people of Ibalong established their colony, naming it Tigbi, later known as Tiwi. It was a thriving community that caught the attention of Oratíhon, who, from his golden boat above the clouds, marveled at the beauty of its young maidens. Among them, he spotted the most enchanting maiden, and he was instantly captivated.

Returning to the domain of his father, the Sun, Oratíhon couldn't contain his feelings. He expressed his love for the beautiful maiden and sought his father's counsel. The Sun god, mindful of the dangers, warned Oratíhon that his young and hot body would harm the maiden if he approached her. Despite the warning, the demigod's infatuation led him to disregard his father's advice.

The next day, adorned in his golden diadem and dressed in his finest robes, Oratíhon descended from the heavens to Tiwi. His excitement turned catastrophic as his mere presence ignited a great fire that consumed the houses and trees in its path. The people fled in fear as he searched for the object of his affection, leaving a trail of destruction.

In a tragic climax, Oratíhon found the beautiful maiden. However, as he reached out to her, she burst into flames and crumbled to dust. Overwhelmed with grief, the demigod knelt before the ashes and wept hot tears that fell on the scorched ground. The situation escalated to a point where Oratíhon's uncontrolled flames threatened to engulf the entire Ibalong.

From the heavens, the watchful eyes of the gods Haliya and Bulan witnessed the unfolding disaster. Haliya, eager to intervene and stop Oratíhon, was held back by Bulan. Instead of direct confrontation, Bulan commanded the wind people to descend and subdue the demigod. Swiftly, they encircled Oratíhon, containing his flames, while some sought assistance from Gugurang, the supreme deity.

Gugurang, in a gesture of immense power, absorbed all the fire and heat until it ceased to exist. Oratíhon, now subdued and punished for his recklessness, was forbidden to return to Ibalong or descend to Earth again.

As time passed, the once-burned lands of Tiwi miraculously transformed into lush greenery. The scars of the tragic event vanished, leaving behind only the tangible remnants of Oratíhon's sorrow — the warm tears that transformed into the soothing hot springs of Tiwi. Thus, a tale of tragedy, redemption, and the birth of natural wonders became etched in the annals of Ibalong's mythology.

REMINDER

The orally transmitted mythology of the Philippines is intended for sharing and understanding, not for appropriation, commercial exploitation, or the promotion of foreigners and foreign products. It is a dynamic narrative tradition that evolves over time, distinct from the standardized mythologies found in Western and European cultures. Unlike these established mythologies, the Philippine government has not mandated standardized versions of stories and legends.

Orally transmitted stories undergo variations and evolve over time, resulting in numerous different versions. There are many different version told by Filipinos,and retold by Filipinos.