Mga diyos at diyosa ng buwan sa mitolohiyang Pilipino

  Mga Diwata ng Buwan

Ang mga bathala ng Buwan

Ang buwan ay sinasamba sa pre-kolonyal na Pilipinas dahil sa malalim na simbolismo at kahalagahan nito sa buhay ng mga sinaunang Pilipino. Sa makabagong panahon ng mga mitolohiya at kwento ukol sa mga diyos o mga diwata at espirtu ng buwan ay matatagpuan sa ibat ibang anyo at plataporma mula sa kwentong bayan, libro, komiks at hangang sa mga palabas

Mga diwata ng Buwan

Pinagmumulan ng Liwanag at Proteksyon:
Sa gabi, ang buwan ang nagbibigay liwanag at nagiging gabay para sa mga tao, lalo na sa mga mangingisda, magsasaka, at naglalakbay. Sa kawalan ng teknolohiya tulad ng mga ilaw, ang buwan ay nagiging mahalagang simbolo ng proteksyon at kaligtasan.

Pagkontrol sa Tubig at alon:
Ang buwan ay kaugnay sa dagat at mga alon. Sa mga pamayanang malapit sa tubig, tulad ng mga komunidad ng mangingisda, pinaniniwalaan na ang buwan ay may kapangyarihang magpataas o magpababa ng tubig, na may direktang epekto sa kanilang kabuhayan. Dahil dito, ang buwan ay tinuturing na may kapangyarihan sa dagat at iba pang likas na yaman.

Mga Diwata ng Buwan

Tagapagpatnubay ng Mga Halimaw, Espiritu at Aswang:

Sa maraming kwento at alamat, ang buwan ay may kapangyarihang kontrolin o pakalmahin ang mga halimaw, aswang, at iba pang nilalang ng gabi. Bilang simbolo ng liwanag sa dilim, ang buwan ay itinuturing na proteksyon laban sa mga masamang espiritu maging mga aswang.

ang buwan ay may mataas na espiritwal na kahalagahan sa pre-kolonyal na Pilipinas, ginagampanan ang papel bilang simbolo ng kapangyarihan, proteksyon, at gabay sa kanilang pamumuhay. Sa Makabagong panahon madalas nauugnay ang buwan sa mga kwentong Aswang at katatakutan, May mga uri ng aswang na di umano ay lumalakas sa sinag ng buwan (gaya ng Gabunan) ang iba na sugatan ay naghihilum ng liwanag ng buwan. Mga kwentong tungkol sa sirena at magindara ay madalas ring i-ugnay sa Espiritu o bathala ng buwan.

mga Diwata ng Buwan ( Bulan at Haliya) 

Mga batahala ng buwan sa Mitolohiyang Pilipino

Sa mitolohiyang Pilipino, ang mga diyos at diyosa ng buwan ay mga makapangyarihang nilalang na nauugnay sa buwan, kadalasang pinaparangalan dahil sa kanilang kontrol sa liwanag nito, mga siklo, at impluwensya sa kalikasan at buhay. Mahalaga ang mga dayaw, diyos at diyosa sapagkat ang buwan ay may malaking papel sa kultura ng mga sinaunang Pilipino, lalo na sa agrikultura, pagsukat ng oras, at maging sa mga espiritwal na gawain. Ang mga siklo ng buwan ay may epekto sa mga alon, kilos ng hayop, at paglaki ng halaman, kaya’t ang mga diyos ng buwan ay itinuturing na mahalaga sa pag-unawa sa ugnayan ng kalikasan at pang-araw-araw na buhay. Sa Magabagong panahon ang mga kwentong hiwaga, romansa at maging katatakutan ay humuhugot ng ispirasyon sa mga alamat at ganda ng mga bathala ng buwan 

Interpretasyon ng mga bathala ng buwan sa palabas at media

Depiksyon ni Bulan sa palabas (base kay Bulan diyos ng Buwan sa mitolohiyang Bikolano) 

Bulan diyos ng buwan at ng mga sirena sa palabas na Raya Sirena base sa mitolohiyang Bikolano 

Haliya dyosa ng buwan sa palabas na Encantadia ( Maaring base kay Haliya na dyosa ng liwanag ng buwan sa mitolohiyang Bikolano)

Libulan diwata ng buwan sa palabas na Inido ( Hango sa diyos ng buwan ng mga Bisaya) 

Bulan  ( Ken of SB19 bilang Bulan ang diyos ng Buwan sa mitolohiyang Bikolano) 

Haliya at Bulan ( ibinase sa mitolohiya ng mga Bikolano, Haliya at Bulan ) 

Bulan at Haliya mga diwata ng buwan ay itinampok sa isang kultural na pagtatanghal ng mga kabataan sa Bicol

Haliya
intepretasyon ng diwata ng liwanag ng buwan sa isang kultural na pagtatanghal ng mga Kabataan sa Bikol

Bulan
intepretasyon ng diwata ng Buwan sa isang kultural na pagtatanghal ng mga Kabataan sa Bikol

Mga libro at Komiks na itinampok ang mga diwata o bathala ng buwan

---

---

Mga Bathala ng Buwan sa Mitolohiyang Pilipino

Mga diwata ng Buwan

mga diyos na Dayao, mga diyos ng buwan

Diwatang Dayaw

Bakit sila makapangyarihan?

1. Kontrol sa Oras at Kalikasan:

   • Ginagamit ang mga siklo ng buwan para markahan ang oras at mga panahon, na may malaking epekto sa pagtatanim, pag-aani, at pangingisda. Ang mga lunar na diyos ay pinaniniwalaang may kapangyarihan sa mga siklong ito, kaya’t itinuturing silang mahalaga sa mga lipunang agrikultural at pandagat. Sila ang mga tagapangalaga ng natural na kaayusan, kaya malaki ang paggalang sa kanila.

2. Epekto sa Emosyon at Buhay:

   • Pinaniniwalaang ang buwan ay may impluwensya sa emosyon, pagkamayabong, at maging sa suwerte ng tao. Ang mga diyos ng buwan ay gumagabay sa mga tao, lalo na sa mga aspeto tulad ng pag-ibig, pag-aanak, at pagbabago, kaya’t sila ay may misteryosong papel sa buhay ng tao.
   
   
   

3. Simbolo ng Kadalisayan at Kagandahan:

   • Sa maraming kultura, kabilang na ang mitolohiyang Pilipino, ang buwan ay kumakatawan sa kadalisayan, katahimikan, at misteryo. Ang mga lunar na diyos at diyosa ay madalas inilalarawan bilang magandang babae at lalaki na maputi at maganda, gwapo, o maamong ang mukha, tulad ng kaakit-akit na liwanag ng buwan sa madilim na gabi. 

4. Gabay at Proteksyon:

• Ang mga diyos ng buwan ay madalas na nagsisilbing mga tagapagtanggol, nagbibigay ng liwanag at gabay sa dilim ng gabi. Ang kanilang proteksyong papel ay nagpapataas ng kanilang katayuan bilang makapangyarihang mga tagapagbantay laban sa mga panganib ng gabi.

mga diwata ng Buwan

Bakit sila madalas Maputi at maganda?

1. Koneksyon sa Liwanag ng Buwan:

   • Ang malamlam, pilak na liwanag ng buwan ay banayad ngunit kaakit-akit, kaya’t ang mga lunar na diyos at diyosa ay madalas na inilalarawan na may maputi o nagliliwanag na kutis. Ang kanilang kagandahan ay sumasalamin sa mistikal na liwanag ng buwan na nangingibabaw sa dilim.

2. Simbolo ng Kapayapaan at Katahimikan:

   • Ang tahimik na presensya ng buwan sa kalangitan ay matagal nang iniuugnay sa katahimikan at pagninilay. Ang pakiramdam ng kapayapaan at kagandahang ito ay karaniwang makikita sa anyo ng mga diyos ng buwan na kumakatawan sa mga katangiang ito.

3. Romantiko at Misteryosong Atraksyon:

• Ang mga lunar na diyos at diyosa o mga diwata ng buwan ay madalas na nauugnay sa pag-ibig, mga pangarap, at misteryo. Madalas isalarawan ng may malaporselanang balat. Ang kanilang maputi at magandang katangian ay nagbibigay ng kagandahan, kagwapuhan at karisma at alindog, na katulad ng pagkahumaling ng mga tao sa liwanag ng buwan.

Mga Bathala ng Buwan sa mitolohiyang Pilipino

Mga Kilalang Diwata o  Diyos at Diyosa ng Buwan sa Mitolohiyang Pilipino:

BULAN

Bulan ng mitolohiyang Bicol na ninanais kainin ng Bakunawa

Bulan (Mitolohiyang Bicolano) – Ang magandang binata at maputing diyos ng buwan, na kilala sa kanyang kagandahang lalaki at kadalisayan. Siya ay hinahangaan ng ibang mga diyos dahil sa kanyang maamong mukha kaakit-akit na anyo at malumanay kalikasan, at may impluwensya sa galaw ng mga alon at tahimik na liwanag ng buwan.

Bulan moon deity

Bulan

HALIYA

Haliya (Mitolohiyang Bicolano):  Si Haliya ay isang diyosa ng buwan sa mitolohiyang Bicolano (Babaeng kakambal ni Bulan) na gumagamit  ng kampilang gawa sa sinag ng buwan na nagtatanggol kay Bulan mula sa mga halimaw tulad ng Bakunawa. Siya ay simbolo ng kapangyarihan at proteksyon laban sa kasamaan. Tinatago ang kanyang ganda sa likod ng gintong maskara, 

Haliya diwata ng buwan ng mga Bikolano

Haliya

BUAN (KULALAYING)

Dalagang nasa Buwan (Mitolohiyang Tagalog ) Sa mitolohiyang Tagalog, ang Dalagang nasa Buwan ay isang diyosa ng buwan na kilala sa kanyang pambihirang ganda at likas na kapangyarihan. Siya ay madalas na tinutukoy bilang isang simbolo ng kadalisayan at kagandahan.

Buan o Kulalaying diwata ng buwan ng mga Sinaunang Tagalog

Dalagang Nasa Buwan 
Kulalaying

APUNG MALYARI

Apung Malyari (Mitolohiyang Kapangpangan) - Si Apo Malyari ng diyos ng buwan at ng pitong sagradong ilog sa kalangitan. Gwapong mandirigma at panginoon ng buwan ng mga Kapangpangan.

Apo Malyari

Apo Malyari

MAYARI

Mayari (Mitolohiyang Kapampangan) – Ang diyosa ng buwan, kilala sa kanyang kagandahan at biyaya. Isa siya sa pinakamahalagang pigura sa mga diyos ng buwan at nauugnay sa gabi, balanse, at pagkakaisa.

MAYARI 

Mayari ( Kontemporaryong mitolohiyang Tagalog) ang dyosa ng buwan na anak ng Bathalang maykapal. Kilala bilang ang pinakamagandang dyosa o diwata sa konseho ni Bathala

Mayari

DELAN

Delan (Mitolohiyang Bugkalot) : Si Delan ang makapangyarihang espiritu o diyos ng Buwan, nagliliwanag sa kadiliman. Ang sinaunang espiritu ng liwanag ng gabi at ang kumakatawan sa buwan sa kwento ng mga Bagobo

Delan Bagobo moon god

BULAN HARI

Bulan-hari (Mitolohiyang Tagalog): Si Bulan-hari ay isang hari ng buwan sa mitolohiyang Tagalog. Siya ay itinuturing na makapangyarihan at nagbibigay ng gabay sa mga tao sa gabi.

Bulan Hari

APO NAMALYARI

APO NAMALYARI

Apo Namalyari

Apo Namalyari (aeta)  Para sa mga Aeta si Apo Namalyari ang kaintastaasang diwata o diyos na kumakatawan sa Buwan, panginoon ng gabi at ng lahat. Makapangyarihan at mapagbigay, Ang lalaking diwata ng Pinatubo

LAUNSINA (Mitolohiyang Bisaya)

Ang maganda at maputin tuland ng buwan sa kadiliman si Launsina

Launsina

BULAN

Bulan (Mitolohiyang Bisaya):

Sa mitolohiyang Bisaya, si Bulan ay ang diyos ng buwan na kumakatawan sa liwanag at kaayusan sa kalangitan. Ang kanyang presensya ay pinaniniwalaang nagbibigay ng proteksyon at kapayapaan sa mga tao.

Bulan

LIBULAN

Libulan (Mitolohiyang Bisaya) – Isa pang diyos ng buwan, inilalarawan bilang elegante at maputlang diyos. Sa ilang kuwento, siya ay hinahabol ng diyos na si Sidapa dahil sa kanyang kagandahan.

Libulan 

Sa mitolohiyang Pilipino, ang mga diyos ng buwan ay madalas na nauugnay sa liwanag, kadalisayan, at proteksyon, kaya't sila ay may kakayahang kontrolin o supilin ang mga Aswang at iba pang nilalang ng gabi. Narito ang ilang dahilan kung bakit sila pinaniniwalaang may ganitong kapangyarihan:

Bulan at Haliya (mga diwata ng Buwan ng mga Bikolano)

1. Liwanag laban sa Kadiliman:
   Ang mga diyos ng buwan, bilang sagisag ng liwanag ng buwan, ay kumakatawan sa kadalisayan, kaayusan, at proteksyon. Samantala, ang mga Aswang at iba pang nilalang ng gabi ay nananagana sa kadiliman at kaguluhan. Ang liwanag ng buwan ay itinuturing na pwersang maaaring pahinain o paalisin ang mga nilalang na ito, dahil ang liwanag ay palaging simbolo ng pag-asa at kapangyarihan laban sa kasamaan.

   
   
   

2. Panginoon ng Gabi:
   Dahil ang mga diyos ng buwan ang namamahala sa gabi, may kapangyarihan sila sa mga nilalang na lumalabas sa oras na iyon. Tulad ng pag-influensya ng buwan sa mga alon at kalikasan, pinaniniwalaang kaya rin nitong kontrolin ang mga nilalang ng gabi. Madalas na itinuturing ang mga diyos ng buwan bilang mga tagapangalaga ng tao mula sa mga panganib na nagtatago sa dilim, kabilang ang mga Aswang.

3. Espiritwal na Proteksyon:
   Sa maraming alamat, ang mga diyos ng buwan ay inilalarawan bilang mapagkalingang mga tagapagtanggol na gumagabay at nagpoprotekta sa sangkatauhan mula sa mga masasamang pwersa. Ang kanilang mga banal na kapangyarihan, lalo na sa mga siklo ng buwan, ay nagbibigay sa kanila ng kakayahang pakalmahin o supilin ang mga nilalang tulad ng Aswang, na pinaniniwalaang apektado rin ng mga yugto ng buwan.

4. Simbolo ng Kapayapaan at Balanse:
   Madalas na tinitingnan ang mga diyos ng buwan bilang mga simbolo ng balanse, katahimikan, at kapayapaan. Ito ay kabaligtaran ng magulong at mapaminsalang kalikasan ng mga halimaw tulad ng Aswang. Sa ilang mga kuwento, ang mga diyos ng buwan ay nagdadala ng pagkakasundo at muling nagbabalik ng kaayusan sa gabi, pinapasunod ang mga mapaghimagsik na nilalang sa pamamagitan ng kanilang banal na impluwensya.

Haliya Diwata ng liwanag ng buwan ng mga Bikolano

Buan (Kulalaying) Diwata ng Buwan ng mga sinaunang Tagalog

Bulan diwata ng Buwan ng mga Sinaunang Bicolano

Sa kabuuan, may kapangyarihan ang mga diyos ng buwan sa mga Aswang at iba pang nilalang ng gabi dahil sa kanilang kaugnayan sa liwanag, proteksyon, at pamumuno sa gabi, kaya't sila ay likas na kalaban ng mga madilim at magulong pwersa.

Bulan at Haliya

Bakit Mahalaga ang mga bathala, diwata o Diyos ng Buwan?

Ang mga diyos ng buwan sa mitolohiyang Pilipino ay madalas na inilalarawan bilang magaganda at mapangyarihang mga nilalang na may kakayahang kontrolin ang liwanag at protektahan ang sangkatauhan mula sa mga panganib ng gabi. Ang kanilang kapangyarihan ay hindi lamang nagmumula sa kanilang pisikal na kagandahan kundi pati na rin sa kanilang espiritwal na kapangyarihan na nagbibigay ng gabay, proteksyon, at balanse sa mundo. Sa kanilang pag-aalaga at impluwensya sa kalangitan, sila rin ay nakakatulong sa pag-regulate ng mga aswang at iba pang nilalang ng gabi, na tinuturing na banta sa kapayapaan at kaayusan sa lipunan.